Już po miesiącu bezradny noworodek staje się niemowlakiem, a potem szybko zdobywa nowe umiejętności: uśmiecha się, gaworzy, odwraca się na brzuszek. Dni, w których po raz pierwszy usiądzie, potem postawi pierwszy krok, wypowie pierwsze słowo, zostaną zapamiętane na długo.

Rozwój każdego dziecka przebiega indywidualnie, ale kolejne etapy osiąga ono zwykle w określonych przedziałach czasowych. Dlatego w pierwszym roku życia ważne jest systematyczne zgłaszanie się na badania kontrolne u pediatry w celu sprawdzenia, czy rozwój ten przebiega prawidłowo.

Pierwsze badania oceniające stan dziecka wykonywane są zaraz po urodzeniu, jeszcze w szpitalu. Noworodek jest ważony i mierzony, a jego stan oceniany jest w skali Apgar. Według tej skali lekarz sprawdza m.in. czynność serca, oddychanie, napięcie mięśniowe i reakcję na bodźce. Noworodek jest poddawany badaniom przesiewowym w kierunku kilku chorób, m.in. mukowiscydozy. Otrzymuje również szczepionki przeciwko WZW typu B oraz gruźlicy. Ten pierwszy bilans zdrowia nazywany jest bilansem zero. Kolejne kontrolne spotkania dziecka z pediatrą powinny przypadać między 1. a 4. tygodniem życia; 2. a 6. miesiącem oraz między 9. a 12. miesiącem (jak podaje portal pacjent.gov.pl). Ważne, by rodzice, którzy cieszą się rozwojem dziecka, uważnie obserwowali, czy kolejne „kamienie milowe” osiąga ono w przewidzianym czasie.

W pierwszych tygodniach życia dziecko przeważnie śpi; w tym czasie w jego organizmie zachodzą ważne procesy rozwojowe. Równie ważne są krótkie okresy czuwania, bo uczy się ono docierających z otoczenia bodźców, np. głosu rodziców, czy odczuć związanych z kąpielą. Około 3. tygodnia życia widoczne są charakterystyczne dla tego okresu odruchy, jak np. odruch chwytny polegający na tym, że dziecko zaciska dłoń na przedmiocie włożonym mu do rączki. Ten i inne odruchy (np. odruch Babińskiego czy Moro) prawidłowo powinny zaniknąć ok. 2.-4. miesiąca życia. Sześciotygodniowe niemowlę coraz bardziej świadomie kontroluje swoje rączki i nóżki, zaczyna też uważnie obserwować osoby i przedmioty. Około 1.-3. miesiąca pojawia się tzw. uśmiech społeczny, czyli uśmiech w reakcji na mowę i pieszczoty.

Chociaż podstawowym sposobem komunikowania się jest płacz, którym od pierwszych chwil dziecko sygnalizuje głód, pragnienie lub jakiś dyskomfort, to między 1. a 4. miesiącem zaczyna ono wydawać dźwięki zwane głużeniem, które kilka tygodni później przechodzą w gaworzenie. W ten sposób dziecko ćwiczy swój aparat mowy, zanim ok. 9., a czasem dopiero 14. miesiąca wypowie świadomie słowa „mama”, „tata”.

Indywidualny jest również czas kolejnych etapów rozwoju ruchowego. Umiejętności przewracania się z brzuszka na plecy niemowlęta osiągają między 3. a 6. miesiącem życia, siedzenia bez podparcia – między 4. a 9. miesiącem. Różnice w czasie nabycia umiejętności raczkowania, samodzielnego stawania, chodzenia i biegania mogą sięgać nawet kilku miesięcy. Rodzice powinni stwarzać dziecku warunki do ćwiczenia tych czynności i delikatnie do nich zachęcać, ale nie zmuszać. Trzeba pamiętać, że przeciętny czas samodzielnego chodzenia to koniec pierwszego roku życia, są jednak dzieci, które zaczynają chodzić kilka tygodni wcześniej, inne z kolei na postawienie pierwszego kroku decydują się dopiero ok. 14. miesiąca. Podobnie wygląda sprawa innych umiejętności.

Ważne, aby te indywidualne etapy rozwoju dziecka w pierwszym i drugim roku życia systematycznie konsultować w przewidzianych terminach z pediatrą. To pozwoli na uspokojenie obaw rodziców, a także na wczesne wykrycie ewentualnych chorób i zaburzeń oraz rozpoczęcie leczenia.