- Pragniemy prowadzić dialog Kościoła z nauką i kulturą. Chcemy, aby z Lublina, miasta spotkania różnych tradycji kulturowych i wielu uniwersytetów, w tym Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, duch dialogu promieniował na cały kraj. Jest to Kościołowi i Polsce niezmiernie potrzebne - powiedział abp Stanisław Budzik, zapowiadając spotkania pod znamiennym hasłem „Przestrzenie dialogu. Chrześcijańskie inspiracje kultury spotkania”.

Organizacja wydarzenia będącego kontynuacją spotkań zapoczątkowanych przez abp. Józefa Życińskiego w 2000 roku, była dla organizatorów tegorocznego kongresu nie lada wyzwaniem. Już samo przygotowanie w czasach epidemii koronawirusa nie było prostą sprawą, a dodatkowe obostrzenia, wprowadzone przez rząd w pierwszym dniu kongresu, wymusiły poważne zmiany. Ostatecznie, z czterech zaplanowanych dni (15-18 października), kongres został skrócony do dwóch dni wykładów i dyskusji. Wcześniej odbyły się wydarzenia towarzyszące: debata dwóch ambon oraz program poetycko-muzyczny poświęcony św. Janowi Pawłowi II.

W duchu miłości

Wstępem do kongresowych obrad była debata dwóch ambon, jaką w bazylice oo. Dominikanów 13 października poprowadził o. Tomasz Dostatni. Jedną mównicę zajął abp Grzegorz Ryś, metropolita łódzki, a drugą prof. Paweł Śpiewak, dyrektor Żydowskiego Instytutu Historycznego, którzy podjęli refleksję nad judaistycznymi i chrześcijańskimi inspiracjami dialogu. Jak za papieżem Pawłem VI przypomniał abp Ryś, dialog to szczególny i główny sposób postępowania Kościoła; nie można go zastąpić żadnym innym sposobem szerzenia myśli chrześcijańskiej. Wzorem dialogu dla katolików zawsze powinien być Jezus, a motywem - miłość. Jak podkreślał, dialog Kościoła ze światem ma sens tylko wtedy, kiedy Kościół się nie sekularyzuje i zachowuje swoją tożsamość. Metropolita łódzki zwrócił też uwagę, że „nie z każdym dialog jest możliwy”. - Kościół nie ma być miejscem protestu i krzyku, ale milczenia w miłości, nawet w obliczu prześladowań - podkreślił. Z kolei prof. Paweł Śpiewak zwrócił uwagę, że w dialogu istotne jest zwrócenie uwagi na rozmówcę i pozostawienie mu miejsca do wyrażenia siebie. Przekonywał, że „dialog to nieustanne myślenie o innych i otwartość na inne poglądy”.

Spotkanie z człowiekiem

- Fundamentem dialogu jest zawsze uznanie godności drugiego człowieka i jego prawa do wyrażania własnych odmiennych poglądów oraz poszanowanie wolności sumienia - powiedział abp Stanisław Budzik podczas otwarcia kongresu. Jak wyjaśniał, „prawdziwy dialog nie ma na celu zmieniania drugiego człowieka, ale powinien prowadzić do spotkania z nim, zrozumienia jego punktu widzenia i odkrycia bogactwa osoby. Taki dialog otwiera nas na dobro tkwiące w człowieku i na Boga, który jest źródłem wszelkiego dobra”. Metropolita przypomniał, że dialog należy do samej istoty Kościoła i jego posłannictwa w świecie współczesnym, a źródłem dialogu jest dialog Boga z człowiekiem. Wskazał cztery kręgi dialogu; są nimi: cały świat, inne religie, inne wspólnoty chrześcijańskie oraz członkowie Kościoła katolickiego. Z bólem zauważył, że we współczesnym świecie dialogiem często nazywa się narzucanie własnego poglądu, ośmieszanie stanowiska drugiego i przypisywanie mu złych intencji. Stwierdził, że „mądrość przegrała z hałasem, argument przegrał z inwektywą, a dialog zamarł”.

Świadectwo wiary

Od 20 lat istotną częścią programu kongresów kultury chrześcijańskiej są panele dyskusyjne. Podejmując refleksję nad dialogiem, prelegenci poruszali się na płaszczyźnie nauczania św. Jana Pawła II i kard. Stefana Wyszyńskiego, wiary, ekumenizmu, historii, odpowiedzialności, pojednania, etyki… Podczas jednego ze spotkań kard. Gerhard Müller zaapelował o powrót do syntezy wiary i rozumu; przestrzegał przed lokowaniem ludzkich nadziei jedynie w człowieku. Po panelu z udziałem byłego prefekta Kongregacji Nauki Wiary odbyła się promocja jego książki pt. „Wiara w Boga we współczesnym świecie”. Publikacja jest pokłosiem wykładów, jakie kard. Müller wygłosił na KUL. Drugą promowaną pozycją był XIV tom „Opera omnia” Josepha Ratzingera pt. „Kazania”. Wśród paneli dyskusyjnych interesującą była debata o ekumenizmie z udziałem kard. Kurta Kocha, bp. Serafina Amielczenkowa z Patriarchatu Moskiewskiego oraz bp. Jana Cieślara z Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego. Zwierzchnicy różnych Kościołów zaapelowali o wspólne świadectwo wiary wobec zsekularyzowanego świata. - Jeśli w Europie chrześcijanie z różnych Kościołów nie będą mówić jednym głosem w fundamentalnych kwestiach dotyczących ludzkiego życia i moralności, głos chrześcijański będzie coraz słabszy - przestrzegał kard. Koch.

Ku jedności

Podczas kongresu kard. Kurt Koch, przewodniczący Papieskiej Rady ds. Popierania Jedności Chrześcijan, odebrał doktorat honoris causa KUL. - Senat i społeczność akademicka wyrażają wdzięczność księdzu kardynałowi za zaangażowanie na rzecz jedności chrześcijan i składają życzenia dalszej owocnej pracy na niwie teologii przybliżającej nastanie widzialnej jedności Kościoła, do której wzywa nas wola naszego Pana Jezusa Chrystusa - powiedział rektor ks. prof. Mirosław Kalinowski. W laudacji bp Krzysztof Nitkiewicz, przewodniczący Rady Konferencji Episkopatu Polski ds. Ekumenizmu, dowodził, że „każdym drgnieniem pasterskiego serca kard. Koch pragnie służyć wypełnieniu głębokiego pragnienia Boga wyrażonego słowami: aby byli jedno”. To trudne zadanie, realizowane w świecie podziałów przesiąkniętych postmodernizmem, wymaga cierpliwości i pokory w ukazywaniu prawdy. W wykładzie pt. „Chrześcijańskie inspiracje dla kultury dialogu i spotkania” kard. Koch wskazywał, że najgłębszą formą wszelkiego dialogu jest dialog człowieka z Bogiem, a podstawowymi warunkami dialogu są chęć poszukiwania prawdy, duch tolerancji, wolność i szacunek, respekt partnera dialogu i traktowanie go na równi, ale też zachowanie własnej tożsamości, a nie rozmywanie jej w imię szacunku dla odmienności drugiego.

Wspólny obowiązek

Na zakończenie obrad abp Stanisław Budzik zaprezentował przesłanie VI Kongresu Kultury Chrześcijańskiej, którego uczestnicy zgodnie stwierdzili, że „obowiązkiem naszym i nam współczesnych, wynikającym z odpowiedzialnego przeżywania czasu oraz poszukiwania odpowiedzi na palące pytania o przyszłość świata, jest nieustanne podejmowanie autentycznego, głębokiego dialogu”. - Usłyszeć drugiego w dialogu to przyjąć dar jego obecności dla siebie, to nieustannie budować i potwierdzać swoją tożsamość ucznia i uczennicy Chrystusa, to podejmować trud prawdy w duchu wzajemnego zrozumienia i odkrywania wspólnych wartości - powiedział metropolita. Podsumowując obrady, wskazał na rolę Kościoła katolickiego, pozostającego w służbie Ewangelii. - Wszystkie przestrzenie ludzkiego życia i oddziaływania stają się areopagami wymiany myśli i idei. W prowadzeniu dialogu wyraża się zarówno pragnienie życia w pokoju, jak i autentyczne zaangażowanie na rzecz jego przywracania i umacniania. Przepowiadanie Ewangelii wiąże się z koniecznością wyrażenia palącego postulatu, aby człowiek otworzył się na drugiego człowieka i uważnie go słuchał, właśnie ze względu na wiarę w Boga - podkreślił.