Piotr Lorenc: - Zacznijmy od rozgraniczenia między osobami duchownymi a osobami konsekrowanymi…

O. Sławomir Zieliński: - W Kościele rzymskokatolickim mamy dwie formy życia, które spotykamy na co dzień. Z jednej strony są to biskupi, kapłani diecezjalni i diakoni, a z drugiej osoby konsekrowane - czyli zakonnicy i zakonnice - ojcowie, bracia i siostry zakonne, którzy poświęcili swoje życie Bogu poprzez złożenie ślubów zakonnych. Ważne jest także zakonne życie wspólnotowe, które stawia wymogi duchowe. Określenie „bracia” i „siostry” doskonale oddaje stan rodziny zakonnej, która tworzą członkowie danego zakonu, zgromadzenia czy instytutu.

- Co to jest konsekracja?

- Konsekracja znaczy poświęcenie. Osoba konsekrowana poświęca siebie poprzez realizację ślubów zakonnych do lepszego, głębszego, doskonalszego realizowania Ewangelii niźli pozostałe osoby, które żyją np. w rodzinach. Osoba konsekrowana, na mocy świadomej decyzji, do której przecież nikt jej nie przymusza, oddaje swoje życie Bogu. Ale musimy pamiętać, komu więcej dano, od tego więcej wymagać się będzie.

- Konsekrację poprzedza okres przygotowawczy, różnie wyglądający w poszczególnych zgromadzeniach. Proszę przybliżyć ten czas?

- Przygoda z życiem zakonnym rozpoczyna się zwykle od nowicjatu. W naszym zgromadzeniu okres ten nazywa się prenowicjatem. Jest to pierwsze zetknięcie z zakonem, ale nie na zasadzie odwiedzin czy wizyt, ale przebywania we wspólnocie. Następuje w tym czasie podwójna ocena. Wstępujący mierzy swoje siły, a przełożeni badają czy kandydat nadaje się do zgromadzenia. Życie w prenowicjacie czy później w nowicjacie praktycznie nie odbiega od zwykłego życia zakonnego. Kandydaci po prostu przypatrują się życiu zakonnemu, kształtują się intelektualnie i poznają duchowość danego zgromadzenia. Drugim etapem formacji początkowej jest nowicjat. Trwa rok i jest czasem, w którym nowicjusz rozpoczyna solidne życie w zakonie. Stara się lepiej zrozumieć i pogłębić osobistą decyzję naśladowania Jezusa Chrystusa w Kościele i dzisiejszym świecie w duchu św. Franciszka. Ten etap charakteryzuje się ograniczeniem kontaktów ze światem zewnętrznym, który ma pomóc w przyjęciu nowego stylu życia. Nowicjusze na początku tego czasu próby otrzymują także strój zakonny - habit. Uwieńczeniem nowicjatu jest ceremonia złożenia pierwszych, czasowych ślubów zakonnych; czystości, ubóstwa i posłuszeństwa, na okres jednego roku. W naszym krakowskim klasztorze ma swoją siedzibę juniorat - instytucja prowadząca formację początkową dla braci zakonnych. Formacja braci zakonnych na początkowych etapach nie różni się od formacji dla kandydatów do życia kapłańskiego. Wszyscy bracia odbywają wspólnie postulat, a następnie roczny nowicjat, po którym składają pierwsze śluby zakonne. Po ślubach bracia pod okiem swego mistrza odbywają kolejny, czteroletni etap formacji zakonnej, zwany junioratem. Tak wiec cała początkowa formacja zakonna składa się z trzech etapów: prenowicjat w Głogówku - 1 rok, nowicjat w Kalwarii Pacławskiej - 1 rok, seminarium w Krakowie - dla kandydatów na kapłanów, juniorat dla braci zakonnych - 4 lata, również w Krakowie. Wyższe Seminarium Duchowne Franciszkanów w Krakowie jest zatem trzecim etapem formacji początkowej. Studia obejmują okres 6 lat, podczas których zdobywana jest przez braci wiedza z kierunków filozofii i teologii.

- Rady ewangeliczne stanowią główną oś życia zakonnego…

- Istotnie rady ewangeliczne: ubóstwo, czystość i posłuszeństwo dotykają trzech istotnych dziedzin egzystencji i życiowych odniesień osoby ludzkiej. Ślub ubóstwa zobowiązuje osoby konsekrowane do życia pracowitego i ubogiego oraz do zależności od przełożonych w używaniu i dysponowaniu dobrami materialnymi. Zwykły człowiek, gdy jest głodny, idzie do sklepu i kupuje sobie coś do zjedzenia. Zakonnicy nie mają swoich pieniędzy. Nie korzystają z osobistych kart płatniczych, nie mają prywatnych telefonów, samochodów. Każdy zakup np. butów czy habitu konsultują z przełożonymi. Św. Franciszek - nasz założyciel - dobrowolnym przyjęciem ślubu ubóstwa chciał zawstydzić tych, którzy mogli zaradzić ubóstwu, a tego nie uczynili. Wymowny i symboliczny jest moment, w którym na rynku w Asyżu oddaje swoje ubranie ojcu, a Kościół w osobie ówczesnego biskupa asyskiego okrywa go swoim płaszczem. Kościół przyjmując ubóstwo św. Franciszka, dał mu jednocześnie schronienie i otoczył go opieką. Przez ślub posłuszeństwa osoby konsekrowane zobowiązują się do podporządkowania własnym przełożonym, gdy wydają oni polecenia zgodne z Ewangelią i konstytucjami instytutu. Osoby zakonne przez ten ślub włączają się w realizację planów Boga na wzór Chrystusa pełniącego zawsze wolę Ojca. Ale trzeba zaznaczyć, że posłuszeństwo nie polega na bezwarunkowym, bezkrytycznym spełnianiu poleceń. Dziś mówimy o posłuszeństwie w rozmowie, w dialogu. Nie jest tak, że jeśli ktoś z przełożonych każe mi sadzić sałatę do góry korzeniami, to ja w duchu posłuszeństwa tak uczynię. Nierozważne decyzje czy polecenia wymagają konsultacji. Niemniej jednak ostateczne słowo należy zawsze do przełożonego. Posłuszeństwo to także dostosowanie się do regulaminu dnia, który rozpoczyna się o 6.30. I ślub czystości, zawierający obowiązek wstrzemięźliwości i bezżenności. Pierwsze wspólnoty monastyczne opierały się na ślubie czystości i z tej tradycji czerpiemy.

- Są dwa oblicza życia konsekrowanego - apostolskie i kontemplacyjne…

- Do czasów św. Franciszka i św. Dominika mieliśmy praktycznie do czynienia z życiem mniszym. Dopiero z chwilą powstania tych dwóch rodzin zakonnych (Dominikanie to przecież typowy zakon kaznodziejski), zakonnicy rozpoczęli pracę wśród wiernych. Dziś mamy wiele zakonów i zgromadzeń, które prowadza apostolstwo i są dostępne dla ludzi. Można powiedzieć, że sytuacja się odwróciła. Współcześnie działa więcej zgromadzeń apostolskich, a mniej kontemplacyjnych. Ale jak będzie za kilka czy kilkanaście lat, nie wiadomo.