Obecne czasy, patrząc przez pryzmat edukacji, można by niewątpliwie określić jako okres ciągłej transformacji polskiej szkoły. Zmiany struktur wewnętrznych placówek oświatowych: sieci szkół, sposobu administrowania oraz przyznawania i podziału pieniędzy, są regulowane przez zarządzenia władz państwowych. W konsekwencji przekładają się one na działania władz samorządowych różnych szczebli: gmin i powiatów. Nie zawsze jednak zmiany te dają pozytywne efekty. Nade wszystko następuje gwałtowne poszukiwanie nowych wzorów wychowania, których nie znajdziemy w zarządzeniach, dekretach czy też innych dokumentach. Wzory te narzuca dzisiaj młodzieży m.in. telewizja, poprzez różnego rodzaju audycje. Nieszczęściem są programy dalekie od chrześcijańskiego charakteru wychowania. Rekordy oglądalności bije telewizja komercyjna, a antywychowawczy program "Big Brother", należący do programów z cyklu reality show, jest tego najlepszym przykładem.

Wychowanie młodego pokolenia, w świetle obowiązującego prawa, nie jest wprawdzie zadaniem władz państwowych. Odpowiedzialnymi za wychowanie są rodzice. Mają oni obowiązek sugestii w sprawy wychowania ich dzieci w szkole, która pełni rolę wspierającą. Nie mniej jednak państwo nie może i nie powinno izolować się od wychowania. Powinno przedkładać młodemu pokoleniu pozytywne wartości, wspierając wychowanie w rodzinie i w szkole.

W tym miejscu wydaje się stosowne przypomnienie ideałów reprezentowanych przez nauczyciela o niepodważalnym autorytecie moralnym - kard. Stefana Wyszyńskiego. Tym bardziej, że sprawy wychowania młodzieży były mu szczególnie bliskie. Dowodem na to może być chociażby tytuł rozprawy doktorskiej, którą bronił na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim - Prawa Kościoła, rodziny i państwa do szkoły. Sprawy wychowania młodzieży były tematem wielu listów pasterskich Prymasa oraz Episkopatu Polski, jak również kazań i nauk głoszonych przez ks. Wyszyńskiego w różnych miejscach i z różnych okazji.

W nauce Prymasa dostrzegalny jest szczególnie wątek wspomnianej wyżej funkcji rodziny w wychowaniu. W jednym z listów pasterskich do rodziców katolickich z 5 maja 1950 r., w sposób jednoznaczny wskazuje na zagrożenia, które płyną z procesu rozwoju cywilizacji. Oto jego fragment: "Głębokie przemiany, jakie zachodzą w świecie, wiążą się z gorączkowym poszukiwaniem nowych wzorów wychowania młodego pokolenia. Idą one tak daleko, że chcą gwałtownie zerwać z całą przeszłością, a zwłaszcza z wychowaniem rodzinnym i religijnym. (...) W powszechnym zamęcie nieokreślonych pragnień i dążeń wzrasta nasza dziatwa i młodzież ciężko dotknięta wszystkimi niedolami zmiennych czasów". Słowa te pobudzają do refleksji. Można zadać sobie pytanie: Na ile słowa Prymasa Tysiąclecia są dziś aktualne? Otóż chciałoby się powiedzieć, że słowa te zostały wypowiedziane właśnie dzisiaj.

Pewnego rodzaju "zamęt" tworzą sami politycy. Często deklarują szybką naprawę edukacji narodowej, w tym wychowania, pod warunkiem, że zostaną wybrani i dopuszczeni do najwyższych urzędów państwowych. Po raz kolejny okazuje się, że polska oświata jest kartą przetargową kampanii wyborczych. Każdy niemal nowy rząd robi młodym ludziom oraz ich rodzicom przysłowiową "wodę z mózgu" przedstawiając swój pakiet działań. Jeszcze kilkanaście lat temu wpajano młodzieży, że każda osoba jest tylko cząstką społeczności, która stanowi siłę socjalistycznego ustroju państwa. Następne trendy i opcje zachęcały do samolubnego inwestowania w siebie. Obecnie, co zręczniejsi politycy i włodarze, próbują stosować taki model wychowania, który kusząco zachęca młodzież do zerwania z patriotyzmem w imię posłuszeństwa Unii Europejskiej. Organizacja ta, według zapewnień jej sympatyków, poprawi kondycję finansową jednostek. Zrozumiałe jest, że dla młodzieży to nie lada atrakcja.

Kard. Stefan Wyszyński w cytowanym liście do rodziców pouczał, że ubóstwo materialne rodzin nie sprzyja wychowaniu. Dowodem są następujące słowa: "Wskutek zmiennych warunków bytowania, możliwości wychowawcze rodziców kurczą się coraz bardziej. Jest to zjawisko wysoce szkodliwe. Trzeba raczej dążyć do podnoszenia możliwości wychowawczych rodziny. Takie urządzenie życia społecznego i gospodarczego, by rodzina musiała wyrzec się wychowania, jest przeciwne prawu przyrodzonemu i Bożemu, jest groźnym niebezpieczeństwem dla narodu". Dlatego stosowne jest przede wszystkim takie działanie, które w faktyczny i rzetelny sposób wspierałoby funkcjonowanie rodzin. Faktyczny i rzetelny, a w konsekwencji skuteczny.

Prymas Polski uważał, że w życiu każdego człowieka najważniejsze są "uporządkowane stosunki z Bogiem". Kto bowiem sprawy Boże ma w należytym porządku, to wszystkie inne sprawy też będą w porządku. Dlatego walka o obecność Boga w sercach dzieci to cały rozdział w życiu Księdza Prymasa. W porozumieniu z 1956 r. był zapis: "Nauczanie religii będzie prowadzone w szkole, jako przedmiot nadobowiązkowy. Władze szkolne obowiązane są umożliwić pobieranie nauki religii przez odpowiedni rozkład zajęć szkolnych". Okazało się, że wystarczyło czterech lat, aby władze państwowe, poprzez usuwanie ze szkół osób zakonnych i niektórych księży, całkowicie zabroniły nauczania religii w szkołach. Dzisiaj nauczanie religii w szkołach jest powszechne. Niestety, nie uregulowana jest do końca kwestia wliczania oceny z religii do średniej ocen śródrocznych i końcoworocznych. Szkoły, które doceniają znaczenie religii radzą sobie z tym, uważając, że co nie jest zabronione - jest dozwolone. Niepokojące są jednak głosy niektórych polityków z obecnej większości parlamentarnej mówiące, że deficyt budżetu państwa jest znacznie obciążony wynagrodzeniami za pracę w szkołach księży i katechetów. Czy oby chodzi tutaj jedynie o pieniądze?

Z naukowego punktu widzenia pedagogika Prymasa jest pedagogiką walki o dobro w sobie i wokół siebie. Przejawia się w pokonywaniu egoizmu, służbie Bogu, bliźniemu i społeczności. Kard. Wyszyński pokazując złożoność i wagę diagnozy w wychowaniu uwrażliwia na ważność widzenia człowieka we wszystkich jego płaszczyznach i wymiarach. Co ważniejsze, nauka ta jest ponadczasowa i nieprzemijająca, aktualna wczoraj i dziś. Pytania o przyszłość Polski i moralną kondycję młodego pokolenia ponownie nabierają swojego znaczenia. Przedstawione wątki prymasowskiej koncepcji, szczególnie obecnie, wobec błędnego pojmowania celów i zadań wychowania, a także wobec ciągle groźnego pragmatyzmu, socjologizmu i intelektualizmu na gruncie wychowania, mogą stanowić źródło inspiracji do nowych poszukiwań i przemyśleń, jak również pomoc w weryfikacji istniejących i tworzonych teorii wartości wychowania młodego pokolenia.

Koncepcja wychowania zawarta w nauce kard. Wyszyńskiego jest najlepszym drogowskazem dla rodziców i rad pedagogicznych szkół w tworzeniu programów wychowawczych.

Do korzystania z tego źródła serdecznie zachęcam.