Podczas wędrówek drogami Górnego Śląska co i rusz napotyka się miejsca warte odwiedzin, choćby takie jak Toszek położony niedaleko Gliwic. Czy to możliwe, by blisko tysiącletnie miasto swą nazwę miało zawdzięczać psu? I co ma wspólnego z odległą Warszawą? Nieduży dziś Toszek miał w przeszłości wielkie znaczenie, gościł wielkie persony i ma długą historię owianą legendami, która jest przede wszystkim historią znajdującego się tu zamku.

Od Piasta Kołodzieja

Badacze zgłębiający dzieje warownego grodu w Toszku zgodnie przyjmują, że istniał już z pewnością w XII wieku. Jak się jednak przypuszcza, pierwsza warownia stojąca na miejscu obecnego zamku zbudowana została w X bądź XI wieku, czyli w okresie wczesnopiastowskim, i była budowlą drewniano-ziemną. Początki osadnictwa na tym miejscu sięgają przełomu VIII i IX wieku. Wówczas to powstała osada, którą z czasem przekształcono w gród obronny. Pierwsza historyczna wzmianka o Toszku, prawdopodobnie założonym ok. 1163 r. przez Bolesława Wysokiego, wnuka Bolesława Krzywoustego, znajduje się w bulli papieża Innocentego III, która wspomina kościół św. Piotra w Tosses. Z kolei pierwsze pisane źródła potwierdzające gród w Toszku pochodzą z 1222 r., kiedy to wzmiankowany jest jako kasztelania należąca do księstwa raciborsko-opolskiego. Prawa miejskie uzyskał w 1235 r. W czasach rozbicia dzielnicowego gród należał kolejno do książąt z linii: opolskiej, bytomsko-kozielskiej, cieszyńskiej i oświęcimskiej. W 1303 r. Toszek stał się stolicą nowo powstałego Księstwa Toszeckiego (do 1328 r.), którym władał Bolesław z linii bytomsko-kozielskiej – późniejszy arcybiskup w Ostrzyhomiu i prymas Węgier. Jak się utrzymuje, największy swój rozkwit zamek w Toszku (i sam Toszek) przeżył jednak w XV wieku, w czasach panowania księcia Przemysława z linii oświęcimskiej. Książę zastał starą toszecką warownię zniszczoną przez najazd husytów z 1429 r., podjął zatem decyzję o wzniesieniu zamku murowanego. Zmarł w wybudowanym przez siebie zamku w grudniu 1484 r. i pochowany został w toszeckim kościele parafialnym, zamek zaś trafił najpierw w ręce książąt opolskich, a następnie przeszedł pod władanie Habsburgów jako lenno królów czeskich.