Mateusz Wyrwich: Pobierałaś nauki u tak wybitnych profesorów, dyrygentów, jak choćby Simone Young, Mark Stringer czy Gustav Meier. Czego uczy to dyrygenta, słuchu na orkiestrę, wrażliwszego spojrzenia na kompozycję?

Marta Gardolińska: Każdy dyrygent ma inne podejście do pracy. Mój wiedeński profesor Mark Stringer skupiał się np. na wszechstronnym spojrzeniu na partyturę. Dla niego uczenie się utworu to nie tylko nuty, to cały kontekst historyczny, znajomość stylu kompozytora. Także wpływy, którym podlegał. A druga sprawa to szczegółowe, odrębne spojrzenie na każdy takt, artykulację, motyw itp. Od innych profesorów masterclass uczyłam się ot choćby takich prostych, ale niezwykle ważnych rzeczy, np. jak się komunikować z orkiestrą czy jak zaplanować próby.

Jaką masz swobodę, jako dyrygent, w doborze utworów?

To zależy od tego, czy to jest mój debiut czy nie. Zależy też od orkiestry. Im wyższej rangi jest orkiestra, tym mniej mam do powiedzenia. W mojej orkiestrze w Nancy o repertuarze decyduję ja. Kiedy jednak jadę po raz drugi do jakiejś orkiestry, jest to kwestia dogadania się z dyrekcją. Ja składam swoje propozycje repertuarowe i wtedy się okazuje, czy one pasują w sezonie czy nie; czy np. jest zamówiony solista, który zgłasza jakiś konkretny utwór. Wtedy ja dopasowuję określone kompozycje.

Dyrygentura to dla Ciebie sztuka, zawód czy misja?

Żeby wykonywać ten zawód, potrzebuję poczucia misji. Styl życia dyrygenta jest wymagający. Ma wiele pięknych stron, ale też mnóstwo trudnych. Związanych z tym, że prowadzi się bardzo osamotniony styl życia pod dużą presją. Dlatego potrzebuję ważnego powodu, dla którego to robię. Dyrygentura ma wiele wspólnego z doświadczeniem historycznym. Przecież moja osobowość zależy też od tego, gdzie zostałam wychowana, i od realiów, w których żyjemy. Dla mnie wielką inspiracją jest Polska. Nasze doświadczenia historyczne, kulturowe. Dlatego uważam, że muzyka musi czasem czemuś służyć. Jest w niej ogromna moc. Niezdawanie sobie z tego sprawy wiązałoby się z tylko cząstkowym przeżywaniem.

Czy obcym orkiestrom trudno przekazać swoją wizję utworu?

Nie jest trudniej niż podczas pracy z polskimi muzykami. Ale wiadomo, że to kwestia indywidualna. Jeżeli ja nie mówię w danym języku, to jest gorzej. Podobnie gdy orkiestra nie mówi w takim współczesnym lingua franca, czyli angielskim, współpraca jest trudna. Miałam raz taką sytuację w Grecji, warunki pracy były tam dziwne. Oni zupełnie nic nie rozumieli po angielsku, podobnie jak ja po grecku. Tam, gdzie mogę się swobodnie porozumieć po angielsku, niemiecku, francusku czy hiszpańsku, nie ma problemu.

Powiadasz, że starasz się, jako polska patriotka, promować polskich kompozytorów. Jak to jest przyjmowane na Zachodzie? Tym nacjonalistycznym, kreującym się na otwartych Europejczyków, choć tak naprawdę skierowanych tylko na siebie? Czy znają tam polskich kompozytorów: Chopina, Lutosławskiego, Pendereckiego, Karłowicza, Noskowskiego...?

Generalnie rzecz biorąc, jest duże zaciekawienie polską muzyką. Sama też staram się dobierać polskie utwory, które mnie przekonują. Zazwyczaj przyjmuje się to otwarcie i z pozytywnym zaskoczeniem. Największe moje zdziwienie wiązało się jak dotąd z kompozycjami Grażyny Bacewicz, która jako kompozytorka jest bardzo mało popularna w świecie, ale kiedy orkiestra ją pozna, jest zachwycona. Podobają się również Lutosławski, Szałowski. Na jesieni we Francji będę proponować symfonię Zygmunta Noskowskiego. Zawsze mam argument na to, dlaczego polska muzyka w Nancy: no, bo tu działał książę Stanisław Leszczyński. Ma tutaj swoje miejsca: plac, pomnik, pałac, na przystankach autobusowych – Leszczyński. Słowem, można go znaleźć wszędzie. Ponadto kiedy jestem zapraszana i pytana o propozycje programowe, dyrektorzy życzą sobie polskiej muzyki. Po części też dlatego, że wszędzie otwarcie mówię, iż chcę grać naszych kompozytorów. To idzie ze mną.

Wielkie orkiestry, prestiżowe nagrody, a widzę Cię jeszcze jako dyrygentkę chóru w kościele Dominikanów na warszawskim Służewie. Jesteś katoliczką i tego nie ukrywasz, co w dzisiejszym świecie nie jest „modne”. Dużo do tego trzeba odwagi?

Dużo, dużo. To jest o wiele trudniejsze niż prezentowanie polskiego patriotyzmu. Katolicyzm, jakikolwiek tradycjonalizm czy nawet szczątkowy konserwatyzm to są kwestie bardzo trudne w moim środowisku. To wszystko jest mocno niepopularne. A powracając do dominikanów: rzeczywiście, moje pierwsze doświadczenia związane z dyrygowaniem miały miejsce na Służewie i stanowczo była to dla mnie jedna z najważniejszych inspiracji. Ale jest coś ciekawego, co sobie niedawno uświadomiłam: takie „zjawisko” jak „polska dyrygentka w świecie”. „Zjawisko”, które istnieje od niedawna. Na świecie jest w tej chwili bardzo wiele utalentowanych polskich dyrygentek. Jedne znam, innych jeszcze nie. Procentowo to dużo. Podczas wywiadów dostaję pytania, co jest „w wodzie czy powietrzu” w Polsce, że tyle Polek jest renomowanymi dyrygentkami. I zauważyłam taką dziwną zależność, że w tym moim młodym pokoleniu wiele z nas pochodzi z dominikańskich schol: obok mnie Zosia Kiniorska, Ania Sułkowska-Migoń, Agata Zając. To jest jakaś wielka rzecz, która się dzieje u dominikanów. Ten wysyp talentów.

Marta Gardolińska
Laureatka wielu nagród i wyróżnień. Absolwentka Uniwersytetu Muzycznego Fryderyka Chopina w Warszawie oraz Universität für Musik und darstellende Kunst w Wiedniu i The Monteux School for Conductors and Orchestral Musicians w Maine. Zaczynała od dyrygentury chóralnej. W czasie wiedeńskich studiów śpiewała też w Arnold Schönberg Chor i Wiener Singverein. W 2011 r. związała się z Filharmonią Podkarpacką. Dwa lata później, jako druga dyrygentka – z Johann-Strauss-Operette-Wien. Cztery lata od wiedeńskiego debiutu została główną dyrygentką wiedeńskiej Akademischer Orchesterverein, a w 2017 r. piastowała już stanowisko dyrektora artystycznego i głównego dyrygenta TU Orchester w Wiedniu. Jako „młoda dyrygentka współpracująca” dyrygowała w sezonach 2018/2019 i 2019/2020 Bournemouth Symphony Orchestra. W sezonie 2018/ 2019 – także Scottish Chamber Orchestra podczas Festiwalu w Edynburgu. W tym samym sezonie wielokrotnie dyrygowała kilkoma wybitnymi orkiestrami, w następnym zaś zawojowała Stany Zjednoczone, dyrygując The Los Angeles Philharmonic Orchestra. Od sezonu 2021/2022 pełni funkcję dyrektora muzycznego Opéra national de Lorraine w Nancy we Francji. Od 2022 r. ma też podpisany kontrakt na cztery kolejne sezony jako gościnna dyrygentka Barcelońskiej Orkiestry Symfonicznej i Narodowej Orkiestry Katalonii (Orquesta Sinfónica de Barcelona y Nacional de Cataluna).