Konferencja pt. „Wieś kielecka po II wojnie światowej w źródłach kościelnych” odbyła się 22 czerwca w Centrum Edukacyjnym „Przystanek Historia IPN” w Kielcach. 9 referatów i ożywione dyskusje w przerwach – to dowód, że temat wciąż jest nośny, ale wymagający kwerend i kolejnych naukowych odsłon.

Ks. dr Tomasz Gocel, dyrektor Archiwum Diecezjalnego w Kielcach, prześledził „Przemiany religijności mieszkańców parafii wiejskich na terenie diecezji kieleckiej w latach 1939-45”.

– Warunki wojenno-okupacyjne przyczyniły się do zmian religijności ludności wiejskiej diecezji kieleckiej, ale bardziej w postawach i zachowaniach, w mniejszym zaś stopniu w zakresie uczestnictwa w nabożeństwach i przystępowaniu do sakramentów – powiedział.

Zauważył, iż w czasie wojny, pomimo ingerencji władz okupacyjnych, nie zaprzestano nabożeństw związanych z poszczególnymi okresami roku kościelnego, wprowadzono także kilka nabożeństw specjalnych. Nie odnotowano jednak, pomimo wysiłków duchowieństwa, wyraźnego zwiększenia liczby uczestniczących w nabożeństwach parafialnych. Frekwencja była stabilna i zbliżona do stanu przedwojennego. Wojna i okupacja nie wpłynęły na większe zaangażowanie ludności parafii wiejskich w korzystaniu z sakramentów.

Ks. Gocel zaznaczył także „upadek moralny wielu mieszkańców wsi”. – Okazało się, że nauczanie kościelne, sprawowanie sakramentów świętych i nabożeństwa roku kościelnego nie spowodowały poprawy stanu moralnego wiernych – mówił. – Wynikało to także z ugruntowania się modelu tzw. religijności ludowej, której cechą było wspólnotowe celebrowanie nabożeństw, w mniejszym stopniu zaś osobiste przeżywanie wiary – podkreślił historyk.

– Pokazujemy źródła wytworzone przez administrację kościelną, wgłębiamy się w nie i wyczytujemy, co w nich jest, co szczególnie interesowało władzę diecezjalną oraz księży. Chodziło o los obiektów sakralnych, infrastruktury kościelnej itd. Pamiętajmy, że diecezja kielecka to miejsce obecności zabytków klasy światowej, które uległy zniszczeniu lub częściowej dewastacji – mówił dr Tomasz Domański z kieleckiej delegatury IPN.

Historia wsi świętokrzyskiej od wielu lat stanowi przedmiot badań wielu naukowców. Coroczne konferencje prezentowały ważne aspekty życia mieszkańców wsi podczas II wojny światowej ich bohaterstwo i ofiarność.

Referaty wygłosili m.in. dr hab. Jerzy Gapys, prof. UJK, („Polityka okupanta niemieckiego wobec wsi”), Ewa Kołomańska („Dzieło pomocy Caritas kieleckiej po II wojnie światowej”), ks. dr Marcin Rokita („Organizacje i stowarzyszenia katolickie w parafiach wiejskich po II wojnie światowej 1945-49”), dr Kamil Sasal („Powojenny obraz życia religijnego w wiejskich parafiach dekanatu kieleckiego”), ks. dr Piotr Tylec („Zespół Aktu Kurii Diec. w Sandomierzu – źródło do dziejów ludności wiejskiej na Kielecczyźnie w l. 1945-48”).