Ze wszystkich pustych polskich kościołów najbardziej przygnębia mnie widok Kaplicy Cudownego Obrazu Matki Bożej – łączę się z tym miejscem, gdy codziennie uczestniczę w Apelu Jasnogórskim transmitowanym przez Telewizję Trwam. Nigdy czegoś takiego nie widziałem, nawet podczas czuwań w „elitarnym” gronie. Zawsze było przynajmniej kilkadziesiąt osób.

Dzisiaj kościoły przeniosły się do naszych domów, gdzie wprawdzie nie ma sakramentów, ale trwa modlitwa, częstsza niż do tej pory.

Nie tylko ona jest naszą siłą, nie tylko ona dodaje otuchy i nadziei. Ukojenie i wiarę przynosi także poezja, zwłaszcza ta, która otwiera się na Boga i człowieka, Jego ukochane dziecko – wiemy, że Bóg nigdy o nim nie zapomni i wyprowadzi je z nieszczęścia.

Zaglądam do Williama Blake’a, mistycznego poety angielskiego, jednego z moich najbardziej ulubionych. W wierszu Boski wizerunek II po raz kolejny czytam z otuchą o Bogu, który jest Łaską, Miłością, Współczuciem i Pokojem. Ale wszystko to – bo jesteśmy stworzeni na Jego kształt i podobieństwo – znajdujemy, według poety, w człowieku.

Cytuję fragment wiersza w tłumaczeniu Jolanty Kozak:

Bo Łaska ludzkie serce ma,
Współczucie – ludzką twarz.
Miłość – człowieka boski kształt,
A Pokój – ludzki płaszcz.
Wszystkiego mamy dzisiaj więcej niż dotychczas:
i łaski, i współczucia, i miłości, i pokoju, choć może z tym jest najciężej.
Dlatego każdy, kto w modlitwie klęka
Zdjęty rozpaczą, cierpieniem i troską,
Klęka przed boską postacią człowieka:
Łaską Współczuciem Pokojem Miłością (...).

Sięgam teraz po książki częściej niż zwykle, także po literaturę teologiczną, ale ten wiersz Blake’a wydał mi się najbardziej religijnym ze wszystkich przeczytanych tekstów. I godnym zapamiętania. Niektórzy poeci – „dostojni szamani”, wedle wyrażenia Zbigniewa Herberta – poznali bowiem „sekret/ zaklinania słów formy odpornej na działanie czasu bez czego/ nie ma frazy godnej pamiętania a mowa jest jak piasek”.

Herbert tę intuicję odnosił wprawdzie do poetów XX wieku, mając na myśli przede wszystkim Rainera Marię Rilkego i T.S. Eliota, ale ja tę jego piękną frazę „rozciągam” także na Williama Blake’a, który żył na przełomie XVIII i XIX wieku.

Wróćmy do współczesności. W tych dniach dostałem wspaniały podarunek z Krakowa. Ze Znaku przyszła ślicznie wydana książka: drugi tom Dzieł literackich i teatralnych Karola Wojtyły, pod redakcją prof. Zofii Zarębianki. Obejmuje on utwory napisane w latach 1946-2003.

To pierwsza krytyczna edycja pism literackich Karola Wojtyły. Dodam jeszcze: kompletna, choć nie należy wykluczyć, że coś się jeszcze znajdzie w zakamarkach archiwalnych albo w prywatnych szufladach.

Ten tom, podobnie jak poprzedni, to klucz do zrozumienia osobowości Karola Wojtyły, jego myśli i sposobu przeżywania Boga i świata. To nie jest poezja do pocieszania, niemniej i w niej można znaleźć wskazówki, jak żyć, które mogą się przydać dzisiaj, w czasach zarazy.

W poemacie Profile Cyrenejczyka znajduję takie oto słowa:

Więc pracuj po prostu i ufaj. A w siebie wchodź na tyle,
by wiedzieć o swej pysze (to już pokora).
I raczej pilnuj woli. Uczuć gwałtownych wylew
czasem tylko się zdarza i nie ogarnia Boga.

W tych wierszach chodzi o coś więcej niż przetrwanie. Ich lekturę ułatwią znakomite, lapidarne i napisane klarownym językiem objaśnienia.