Reklama

Niebieskie Jeruzalem

O mozaikach Aleksandra Kornouchowa w kaplicy Redemptoris Mater w Watykanie

Niedziela Ogólnopolska 28/2019, str. 50-51

Zdjęcia: archiwum Aleksandra Kornouchowa

Nieistniejące sklepienie kaplicy – krzyż grecki z Chrystusem Władcą Wszechświata i scenami historii zbawienia

Nieistniejące sklepienie kaplicy – krzyż grecki z Chrystusem
Władcą Wszechświata i scenami historii zbawienia

Bądź na bieżąco!

Zapisz się do newslettera

W 1996 r., w duchu tak bardzo oczekiwanego przez Jana Pawła II zbliżenia między Kościołem katolickim a Kościołami prawosławnymi (którego wyrazem była ogłoszona w 1995 r. encyklika „Ut unum sint”), zdecydowano o stworzeniu trwałego symbolu tej bliskości w samym sercu Stolicy Apostolskiej. Znakiem tym, na osobiste życzenie Papieża, miał się stać nowy wystrój prywatnej kaplicy papieskiej poświęconej Matce Odkupiciela – Redemptoris Mater. Prace artystyczne w kaplicy zlecono rosyjskiemu artyście Aleksandrowi Kornouchowowi, wspieranemu pod względem organizacyjnym przez rzymski Ośrodek im. Alettiego. Przed prawosławnym twórcą postawiono zadanie niezwykłe, wyjątkowe w historii Kościoła: stworzyć taki wystrój kaplicy, by stała się – jak powiedział o niej z nadzieją Jan Paweł II – „znakiem jedności Kościoła i ważnym znakiem obecności tradycji wschodniej w Watykanie”.

Niebiańska Jerozolima – Nowa Ziemia

W toku konsultacji, w których brali udział teologowie, duchowni prawosławni i katoliccy oraz historycy sztuki, Aleksander Kornouchow zaproponował jako główny motyw ściany ołtarzowej obraz Świętego Miasta – Niebiańskiej Jerozolimy, która jest symbolem królestwa Bożego i Nowej Ziemi. Inspiracją dla tego przedstawienia był fragment ikony Sądu Ostatecznego z jednej z rosyjskich cerkwi, na którym święci, siedząc trójkami na wzór Trójcy Świętej, uczestniczą wraz z Nią w uczcie mistycznej w Świętym Mieście. W kaplicy Redemptoris Mater szczególnie wymowny jest dobór przedstawionych 36 świętych Kościoła powszechnego. Obok św. Franciszka i św. Klary – św. Serafin Sarowski, a obok św. Bazylego Wielkiego i św. Sergiusza z Radoneża – św. Benedykt. Również święci władcy krajów słowiańskich (Czech, Polski i Rusi) – św. Wacław, św. Jadwiga i św. Włodzimierz zasiadają przy jednym stole. Mozaika przedstawia wyjątkowy i pełen harmonii obraz: jednego, niepodzielonego Kościoła i wspólnego obcowania świętych Wschodu i Zachodu w niebie. Pośrodku Niebiańskiej Jerozolimy, wśród świętych Kościoła – tronująca Bogurodzica z Chrystusem Młodzieńcem, ukazana we wczesnochrześcijańskim wizerunku, szeroko rozpowszechnionym i czczonym w Kościele pierwszego tysiąclecia. Mistycznej uczcie przewodzi Trójca Święta w symbolicznym obrazie trzech aniołów z ikony Rublowa.

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

Reklama

Krzyż i Pantokrator – Nowe Niebo

Po ukończeniu ściany wschodniej twórca mozaiki ukształtował na nowo także sklepienie kaplicy i nadał mu formę opierającego się na ścianach krzyża greckiego, w którego centrum znajduje się Chrystus Pantokrator, ogarniający wzrokiem całą przestrzeń. Wizerunek i spojrzenie Chrystusa przywołują na myśl jedną z najstarszych znanych ikon Chrystusa – z klasztoru św. Katarzyny na górze Synaj. W ramionach krzyża autor umieścił 4 ważne wydarzenia historii zbawienia – Boże Narodzenie, Przemienienie Pańskie, Ukrzyżowanie i Zaśnięcie Matki Bożej. W tonacji nieba – bieli i błękitów – powstał niezwykły obraz, zharmonizowany z obrazem Niebieskiej Jerozolimy – Nowej Ziemi, przepełniony spokojem, majestatem i harmonią – obraz Nowego Nieba. Kręgi na sklepieniu, tworząc przestrzeń pozornej kopuły charakterystycznej dla kościołów chrześcijańskiego Wschodu, nadały całemu wnętrzu hierarchię, porządek i powagę; przywołują na myśl kosmos i skupiają uwagę na Chrystusie – Panu Wszechświata.

Sztuka niepodzielonego Kościoła

Myśl o jedności całego Kościoła, bliska Janowi Pawłowi II, głęboko inspirowała również Aleksandra Kornouchowa i kierowała go w poszukiwaniach artystycznych w stronę bogactwa sztuki pierwszego tysiąclecia chrześcijaństwa. Przez odwołanie się do sztuki mozaikowej Palestyny, Jordanii, Azji Mniejszej, Grecji i Italii, czyli miejsc związanych z życiem Chrystusa i historią chrześcijaństwa pierwszych wieków, wyraził pragnienie przypomnienia i przywrócenia ducha i sztuki pierwotnego niepodzielonego Kościoła. Tworząc na fundamencie tradycji staroruskiej i bizantyjskiej, odnalazł motywy i inspiracje także we wzorach antycznych, w rzymskich katakumbach oraz mozaikach najstarszych bazylik Rzymu, Rawenny i Mediolanu. Oryginalna synteza wielu odniesień, cytatów i nawiązań do wczesnochrześcijańskiej ikonografii oraz kunszt wykonania sprawiają, że mozaiki Aleksandra Kornouchowa należą niewątpliwie do najwybitniejszych dzieł sztuki chrześcijańskiej XX wieku.

Reklama

Sztuka nowa, która harmonizuje z tradycją

Aleksander Kornouchow zadziwia tym, że obok odniesień do tradycji równocześnie sięgnął po współczesne środki wyrazu – naturalny kamień, jego surową fakturę i zmienną wielkość elementów oraz graficzny rysunek konturowy charakterystyczny dla sztuki XX wieku. Nie skopiował dosłownie sztuki historycznej, unikał imitacji malarstwa i fotograficznego realizmu, zrezygnował z nadmiernych złoceń i kolorowego szkła; posłużył się – w szczególności w kompozycji sklepienia – ascetyczną oszczędnością środków wyrazu. Powściągliwość środków zastosował jednak z umiarem i wyczuciem, podporządkował je harmonii i pięknu całej kompozycji i wpisał w cel nadrzędny: stworzenie nastroju uduchowienia, powagi, skupienia i modlitwy. Aleksander Kornouchow tchnął życie w dawną sztukę chrześcijańską i przeniósł ją w nowy wymiar. Dzięki umiejętnemu zastosowaniu środków wyrazu bliskich współczesnemu człowiekowi oraz przez oryginalną syntezę elementów zakorzenionych w tradycji ukazał, tak oczekiwane przez Jana Pawła II, „nowe epifanie piękna” w sztuce.

To, co najważniejsze, jest wciąż żywe

Niestety, dzieło Aleksandra Kornouchowa jako całość nie przetrwało. Po ukończeniu przez artystę ściany wschodniej, sklepienia i części ścian bocznych jego prace przerwano. Przejął je o. Marko Rupnik, który pracuje w zupełnie innym stylu. Mozaika sklepienia została zbita, a górną część kompozycji Niebieskiego Jeruzalem oraz początki Procesji

Proroków i Męczenników na ścianach bocznych – usunięto. Niebieskie Jeruzalem otoczyły mozaiki w konkurencyjnym duchu, a to, co przetrwało, to resztki pierwotnej przemyślanej kompozycji. Mimo wielkiej straty i tak trudnego dla artysty doświadczenia Aleksander Kornouchow podkreśla, że to, co najważniejsze w zamyśle kaplicy, ocalało i jest wciąż żywe. Mozaika całości wnętrza była pomyślana jako obraz życia wielkiego i jednego Kościoła o głębokich historycznych korzeniach, niemającego czasowych i przestrzennych granic. Jak mówi twórca tego niezwykłego dzieła, „ocalony fragment mozaiki wciąż wyraża tę początkową tęsknotę – za pełnią i za całością”.

Autor dziękuje za cenne wskazówki i pomoc w redakcji tekstu Mateuszowi Środoniowi.
Dodatkowe informacje:
Kornoukhov A., „Istorija zhizni mozaik kapelly Redemptoris Mater s parallelnymi mestami”. Moskwa, Omofor 2016.

2019-07-10 09:40

Ocena: +1 0

Reklama

Wybrane dla Ciebie

W świetle Eucharystii, w ciszy konfesjonału - paulini i Jasna Góra

2024-03-28 10:33

[ TEMATY ]

Jasna Góra

Karol Porwich/Niedziela

Patriarcha Zakonu Paulinów św. Paweł z Teb przez wielu skazany na śmierć głodową na pustyni, doświadczył Bożej troski i był z Bożej Opatrzności karmiony chlebem. Dziś prawie pół tysiąca paulinów każdego dnia Chlebem Eucharystycznym karmi ludzi na 4 kontynentach. W sercu Zakonu na Jasnej Górze żyje ponad 70 kapłanów. Misję tego miejsca i posługujących tu paulinów, wciąż określają słowa św. Jana Pawła II, że „Jasna Góra to konfesjonał i ołtarz narodu”. Sprawowanie Eucharystii jako centrum życia całej wspólnoty i pracy apostolskiej paulinów wpisane jest w ich zakonne konstytucje.

Na Mszę św…po cud

CZYTAJ DALEJ

Wszyscy mamy coś z kapłaństwa

Kiedy w Wielki Czwartek otrzymuję życzenia z racji święceń kapłańskich, lubię na nie odpowiadać słowem: „wzajemnie”. Widzę czasem zdziwienie świeckich przyjaciół. W naszej ogólnej świadomości kapłaństwo dotyczy przecież wyświęconych mężczyzn, sprawujących sakramenty, głoszących Słowo Boże i zaliczonych do specjalnego stanu zwanego duchowieństwem. A przecież udział w kapłaństwie Chrystusa nie zaczyna się od sakramentu święceń, ale od chrztu świętego. To przez chrzest przyjmujemy na siebie udział w prorockiej, królewskiej i kapłańskiej misji Jezusa.

CZYTAJ DALEJ

Naśladowanie Jezusa

2024-03-28 21:33

[ TEMATY ]

Toruń

Renata Czerwińska

Biskup Wiesław Śmigiel przewodniczył Liturgii Wielkiego Czwartku w toruńskiej katedrze.


CZYTAJ DALEJ

Reklama

Najczęściej czytane

W związku z tym, iż od dnia 25 maja 2018 roku obowiązuje Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia Dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) uprzejmie Państwa informujemy, iż nasza organizacja, mając szczególnie na względzie bezpieczeństwo danych osobowych, które przetwarza, wdrożyła System Zarządzania Bezpieczeństwem Informacji w rozumieniu odpowiednich polityk ochrony danych (zgodnie z art. 24 ust. 2 przedmiotowego rozporządzenia ogólnego). W celu dochowania należytej staranności w kontekście ochrony danych osobowych, Zarząd Instytutu NIEDZIELA wyznaczył w organizacji Inspektora Ochrony Danych.
Więcej o polityce prywatności czytaj TUTAJ.

Akceptuję