Jerozolimskie kamienie
Obecny kształt nabożeństwa Drogi Krzyżowej jest wynikiem wielowiekowej ewolucji w kształtowaniu się pasyjnej pobożności wiernych, w której miejsce centralne zajmuje męka, śmierć i zmartwychwstanie Chrystusa.
Chrześcijanie pierwszych wieków szczególną czcią otaczali krzyż Chrystusa, tak że z czasem stał się on znakiem rozpoznawczym chrześcijan (pierwotnie bowiem była nim ryba). Nawiedzali też miejsca święte
związane z życiem i śmiercią Chrystusa i ustawiali tam kamienie lub wznosili świątynie. I w ten właśnie sposób w Jerozolimie powstały pierwsze stacje drogi krzyżowej.
Świadectwa biblijne nie zawierają dokładnych informacji o trasie Drogi Krzyżowej Chrystusa. Nawet identyfikacja jej początku, czyli pretorium Piłata, trudna jest do określenia. Wiadomo jedynie, że
wiodła ruchliwymi ulicami miasta. Już od IV w. w Jerozolimie odbywały się procesje z Ogrodu Oliwnego na wzgórze Synaj, do pretorium i na Golgotę. Jej uczestnicy śpiewali pieśni pasyjne, nieśli zapalone
świece i wspominali dramatyczne zdarzenia z męki Chrystusa, jak biczowanie, koronowanie cierniem, więzienie. Średniowieczne diariusze zawierają wzmianki o długości szlaku Męki Pańskiej, liczbie stacji,
czyli miejsc zatrzymania pielgrzymów, i związanych z nimi odpustów. Nie było jednak wówczas jeszcze ustalonej lokalizacji ani kolejności tych stacji.
Kult upadków
Wielki wpływ na rozwój kultu Chrystusa Cierpiącego wywarł św. Franciszek z Asyżu. Pobożność franciszkańska opierała się nie na spekulatywnych dociekaniach, lecz na doświadczeniu osobistego przeżycia i
na kontakcie duchowym z Chrystusem. Ta pobożność przeżywania każdego szczegółu Męki Pańskiej ukształtowała późniejsze nabożeństwo Drogi Krzyżowej. Na jej ostateczny kształt wpływ miał niewątpliwie także
tzw. kult upadków Jezusa i procesje pasyjne, w czasie których czytano fragmenty ewangelicznego opisu męki Jezusa (bardzo popularne przede wszystkim w samej Jerozolimie). Pierwsze nabożeństwa Drogi Krzyżowej
w dzisiejszej formie powstały jednak dopiero na początku XVI w. w Niderlandach, a samą nazwę "droga krzyżowa" wprowadzono wcześniej - w 1458 r.
Z XV w. pochodzi pierwsze zalecenie, aby zakładać drogi krzyżowe w domach, ogrodach i kościołach, a 1688 r. kapituła generalna franciszkanów poleciła erygowanie dróg krzyżowych we wszystkich konwentach.
Źródła franciszkańskie podają, że przez pierwsze 50 lat erygowano około 600 stacji, a w 1750 r. papież Benedykt XIV erygował drogę krzyżową w Koloseum. Sposób zakładania drogi krzyżowej określała specjalna
instrukcja Kongregacji Odpustów z 1731 r. i zarządzenie papieża Benedykta XIV.
Pomóż w rozwoju naszego portalu
Reklama
Z dziewięciu do czternastu
Spośród dzisiejszych 14 stacji 9 ma oparcie w ewangelicznych opisach męki Pańskiej: skazanie Jezusa na śmierć (stacja I), włożenie krzyża (stacja II), pomoc Szymona z Cyreny (stacja V), rozmowa z niewiastami
(stacja VIII), zdjęcie szat (stacja X), ukrzyżowanie (stacja XI), śmierć na krzyżu (stacja XII), zdjęcie z krzyża (stacja XIII), złożenie do grobu (stacja XIV). Pozostałe stacje są bądź wywnioskowanie
z tekstów biblijnych (spotkanie z Matką), bądź oparte na przekazach pozabiblijnych (spotkanie z Weroniką).
W biblijnej tradycji nie ma nic o upadkach Chrystusa, jednak do XVIII w. w Niemczech i Niderlandach odprawiano nabożeństwo do upadków Chrystusa (najczęściej 7, a niekiedy 32). Pierwotnie nabożeństwo
to obejmowało upadki w drodze z Ogrodu Oliwnego na Golgotę, później od pałacu Piłata. Inną formą było nabożeństwo do dróg przebytych przez Chrystusa, związanych z męką i śmiercią (najczęściej było ich
7 albo 9). Polegało ono na rozważaniu zdarzeń pasyjnych, zwłaszcza w piątki, niekiedy w powiązaniu z nawiedzaniem kościołów lub ołtarzy. Pozostałością tych właśnie nabożeństw są obecne dróżki kalwaryjskie.
Polska pasyjność
W Polsce kult drogi krzyżowej zaczął się wyodrębniać w XVI w. i najczęściej przyjmował formę nabożeństwa do dróg Chrystusa. Wskazuje na to m.in. Pieśń o drogach Pana Jezusowych czasu męki jego niewinni.
Nabożeństwo Drogi Krzyżowej najczęściej odprawiano w piątki i niedziele, z czasem jednak niedzielne nabożeństwo pasyjne przyjęło formę Gorzkich Żali.
Prawdopodobnie pierwsza 14-stacyjna droga krzyżowa w Polsce została erygowana w 1733 r. w Krakowie. Stacje najczęściej umieszczane były na chórze, w kościele, w korytarzach klasztornych lub na dziedzińcu.
Droga krzyżowa stanowi zespół przedstawień, figur lub kaplic obrazujących tzw. stacje jerozolimskie na trasie bolesnej drogi Chrystusa od pretorium do złożenia do grobu. Cykle w układzie 14-stacyjnym,
obecnie obowiązującym, upowszechniły się w XVIII w. W wieku XVIII i XIX stacje miały bardziej charakter narracyjny, a w XX wieku i obecnie wykazują tendencje symboliczne, redukując liczbą osób do 2 lub
3. Przez zastosowanie współczesnych tworzyw, techniki i ascezy formy silniej akcentują wewnętrzną ekspresję pasyjnych motywów. Ostatnio coraz częstsze są ujęcia poprzestające na wymowie symbolicznej znaków
męki Chrystusa.
Droga Krzyżowa do niedawna, podobnie jak nabożeństwa majowe, traktowana była jako przejaw ludowej religijności. Dziś jednak przeżywa renesans. Rozważanie Męki Pańskiej połączone z symbolicznym jej
odtwarzaniem jest także coraz bardziej popularne wśród dzieci i młodzieży, którzy angażują się w wystawianie przedstawień pasyjnych i z procesją z krzyżem wychodzą z kościołów na ulice swoich miast.
W samym rozważaniu męczeństwa Chrystusa, równie ważne jak słowa, są także obrazy i inscenizacje. To one stanowią często inspirację rozważań nad zbawczym dziełem Chrystusa. W czasie Wielkiego Postu
na łamach Aspektów chcemy przedstawić kilka z nich. Zaczynamy od stacji drogi krzyżowej w kościele pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa w Gorzowie Wlkp.