Osiemnastowieczny erudyta i kapłan, ks. Franciszek Siarczyński pochodził z ziemi jarosławskiej. Uczył się w kolegium u jarosławskich jezuitów, ale także u pijarów w Rzeszowie. Przyjął profesję wieczystą jako pijar i obrał zakonne imię Franciszka od św. Ludwika. Był znaną postacią na dworze królewskim czasów stanisławowskich, gdyż król Poniatowski powierzał mu pieczę nad zbiorami ksiąg i atlasów geograficznych oraz zlecał pracę nad publikacjami naukowymi z dziedziny gramatyki, historii i geografii. Ponieważ znał sztukę stenografii, król powierzał księdzu protokołowanie obrad sejmowych. To właśnie on miał zaszczyt protokołować obrady sejmu 3 maja 1791 r., kiedy to uchwalono słynną konstytucję. Z kolei w Collegium Nobilium ksiądz Franciszek uczył młodzież niełatwej sztuki krasomówczej.
Wesoły towarzysz
Siarczyński bywał gościem w Sieniawie u książąt Czartoryskich, w Przeworsku u Lubomirskich i w Zarzeczu u Dzieduszyckich. Słynny pamiętnikarz, „galicyjski skandalista”, Kazimierz Chłędowski, pisał o Siarczyńskim: „wesołym i dowcipnym był towarzyszem, łatwym w stosunkach, a jeżeli tego trzeba było, zabawił się nie ubliżając swojej duchownej sukni...”. Bardzo często księstwo Czartoryscy z Sieniawy udawali się do naszego księdza do Jarosławia na uroczyste wieczerze. Korowód sań zwracał swoją uwagę na ulicach jarosławskich, wtedy wszystkie przekupki „za boki się trzymały” jak saneczki wyrzucały w śnieg księstwo Czartoryskich... Nasz bohater był także bibliotekarzem księcia Adama Czartoryskiego.
Pomóż w rozwoju naszego portalu
Z czasem został przez papieża zwolniony ze ślubów zakonnych i został świeckim kapłanem. W 1799 r. został proboszczem u księżnej Izabelli Lubomirskiej w Łańcucie, podejmująć również obowiązki bibliotekarza i archiwisty. Miał dostęp do bogatego zbioru skrzętnie gromadzonych przez Lubomirskich ksiąg i dokumentów. Badał historię miasta, parafii i jej początków. Budynki parafialne były jednak zaniedbane, a wiele starych ksiąg po prostu zgniło. Siarczyński nie czuł się tutaj dobrze, bo chociaż dwór księżnej dostarczał okazji do wesołych zabaw i uroczystości to jednak odrywał księdza od pracy naukowej i duszpasterskiej. Ponoć gwar hucznych zabaw przenikał przez ściany jego mieszkania...
Reklama
Trudne proboszczowanie
Kiedy w 1803 r. został proboszczem w Jarosławiu, dzięki protekcji księcia Adama Czartoryskiego zastał już kościół parafialny odarty z dawnego dostojeństwa, bo pozbawiony przez Austriaków tytułu kolegiaty. W czasie proboszczowania w Jarosławiu wydarzył się w 1804 r. nieszczęśliwy wypadek. Zawaliła się wieża świątyni farnej, która przebiła dach kościoła i zabiła 22 osoby. Był to przysłowiowy „gwóźdź do trumny” dla tego niezachowanego już dzisiaj kościoła. Władze austriackie podjęły decyzję o licytacji budowli. Farę przeniesiono do kościoła Jezuitów, ale i tam, w zniszczonym i zaniedbanym kościele, wydarzyła się tragedia. Podczas jednego z nabożeństw zapadła się jedna z podziemnych krypt, raniąc wiele osób.
Siarczyński był gorącym patriotą. W czasie wojen napoleońskich – jak opisywał K. Gottfried – „bardzo czule” przyjmował przechodzące przez Jarosław w 1809 r. oddziały generała Różnieckiego, czego później nie zapomnieli mu Austriacy i dlatego czynili przeszkody w nominacji naszego bohatera na biskupstwo. Ale i ksiądz odpłacał się „pięknym za nadobne”, kiedy np. nie zamierzał oddać kielicha mszalnego kapelanowi austriackiego garnizonu w Jarosławiu...
Z carem w Sieniawie
Nasz bohater był bardzo cenionym przez biskupów przemyskich kaznodzieją. Głosił kazania w czasie wielu uroczystości m.in. na pogrzebie biskupa Gołaszewskiego czy księcia Augusta Czartoryskiego w Sieniawie. Zachowały się XIX-wieczne rysunki m.in. znanego pamiętnikarza, Ksawerego Preka, przedstawiające naszego księdza jak odprawia Mszę św. w komnacie pałacu w Sieniawie czy uczestniczącego w przyjęciu wydanym tutaj na cześć goszczącego w 1819 r. cara Aleksandra I. W Jarosławiu Siarczyński pracował nad monografią miasteczka, do dzisiaj zachowaną („Wiadomość historyczna i statystyczna o mieście Jarosławiu”) zawierającą wiele ciekawych spostrzeżeń (m.in. dowiadujemy się tym, że także w Jarosławiu płonęły stosy) oraz nad słownikiem historycznym i geograficznym Galicji. W tym mieście napisał także „Obraz wieku panowania Zygmunta III (Wazy)”.
Śmierć w bibliotece
Przyjaźnił się ksiądz Siarczyński z księciem Henrykiem Lubomirskim (dawał ślub jego córce), który powołał go na pierwszego bibliotekarza Zakładu Ossolińskich we Lwowie. Ksiądz Franciszek zainicjował wydawanie polskiej gazety we Lwowie „Czasopism Naukowy Księgozbioru Publicznego Ossolińskich”, o co toczył boje z niechętną austriacką cenzurą. Tam, we Lwowie w 1829 r. zmarł pracując ponoć w bibliotece, gromadząc i opracowując stare księgi i rękopisy. Wspomniany już głuchoniemy pamiętnikarz z Podkarpacia Ksawery Prek w XIX wieku tak opisywał naszego bohatera: „był wzrostu małego, twarzy okrągłej, oczu jasnoniebieskich (…) Zawsze nosił czarną rewerendę, kanoniczkę, trzewiki, pończochy czarne ze sprzączkami”.
